Urtero bezala, aurtengoan ere
hitzordua hartua daukagu astronomiarekin. Zeruko lehiatilara asomatu nahi dugu
berriro ere, ikusgai ditugun eta ez ditugunei buruz mintzatzeko beste behin…
eta badira jada 25 egin ditugun Astronomia Asteak!
Urte guzti hauetan eskeinitako
hitzaldi eta gaiak, ugariak eta anitzak izan arren, oraindik ere jakinmin
berriak sortzen zaizkigu. Teleskopio, zunda eta hainbat aparailuk milaka datu
berri eskeintzen dizkigute etengabe eta ikerketak aurrerapausuak egiten
jarraitzen du. Astronautikaren industriak ere garapen izugarria izan du urte
hauetan eta garai batetan potentzia handien eskuetan ikusten genuen teknologia
hori, dagoeneko hementxe daukagu. Euskal Herrian bertan baditugu zenbait
enpresa erronka horri heldu eta NASA, ESA zein bestelako agentzia batzuentzat
punta-puntako soluzio teknologikoak garatzen ari direnak.
Euskal Herritik gure Eguzki Sistemara
egingo dugu salto eta oraindik bertan ditugun parajerik ezezagunenak aztertuko
ditugu. Eta salto egingo dugu baita, beste sistemetako planeta batzutara ere,
oraintxe ezagutzen hasi garenak. Hortxe aurkitu ditzakegu agian bizitzaren
zantzuak. Gurea bezalakoa? Bestelakoa?
Esan bezala, gaiak gutxitu ordez,
gehitu egiten zaizkigu eta aurtengoan aste baten ordez bi erabiliko ditugu
urteurrena ospatzeko eta batez ere, gai guzti hauek eta beste batzuk patxadaz
landu ahal izateko.
Unibertso erraldoi honetako planeta
txiki honetan bizirik gaudelako eta izugarrizko jakinmina daukagulako,
horrexegatik ekartzen dizuegu gurekin batera astronomiaz hitzegiteko aukera;
gurekin eta ekarri ditugun punta-puntako gonbidatuekin.
Elkarrekin, eroso, gustora...
Maiatzak 4,
osteguna, 19:00tan
Arkamurka Natur Elkartearen aretoan,
(Sta. Marina kalea 2, 2. Solairua)
Hitzaldia euskaraz izango da
UNIBERTSOA… EZ AL DA HANDIEGIA?
Bizitza
estralurtarra zientzia-fikzioaren elementu zentral eta errekurrente bat da; Andromedako Mehatsuko patogeno
ezezagunetatik Star Trek-eko gure
lagun eta aurkari eta Munduen Gudako
martetar suntsitzaileetara, unibertsoan bakarrik ez gaudela ia-ia egiatzat
hartzen da generoan.
Baina, egia
esan, eleberri eta filmetatik at egiazko interes zientifiko bat dago Lurretik
kanpoko biziaren (edo hau existitzeko posibilitatearen) inguruan. Batzuetan
konspirazio teorien edo friki batzuen eremu bezala kontsideratua izateagatik
lastatua, astrobiologia gure planeta urdinetik kanpo bizitza izan litekeen eta
honek izan ditzakeen behar, baldintza eta ezaugarriak aztertzen dituen zientzia
da.
Maiatzak 4
osteguneko hitzaldian ikuspuntu zientifiko batetik biziaren definiziora,
bai-eta hau Lurretik kanpo existitzeko espektatiba errealistara eta beharrezko
baldintzetara hurbilduko gara, ondoren non eta nola bilatzen ari garen komentatzeko.
Ander Gonzalez de Txabarri
Arkamurka Natur Elkarteko kidea
5
de mayo, a las 19:00 h.
Salón
de Actos Antoniano, San Francisco kalea 4
La
charla será en castellano
A LA BÚSQUEDA DE VIDA EN EL UNIVERSO
Nuestro
Universo es viejo, tiene 13.750 millones de años, y en su evolución se han
generado miles de millones de galaxias. En cada una de ellas hay miles de
millones de estrellas. Muchas de estas estrellas son semejantes en tamaño y
temperatura a nuestro Sol y tienen planetas orbitando a su alrededor, llamados
exoplanetas. Hoy en día hay confirmados alrededor de 6000 exoplanetas, y más de
9000 candidatos a exoplaneta esperando ser confirmados. Muchos de ellos se
encuentran a distancias apropiadas para poder sostener la vida, o al menos para
poder sostener agua líquida, requisito indispensable para el único tipo de vida
que conocemos. Sin embargo, no tenemos evidencia de vida más allá de la Tierra.
En esta charla, veremos en qué cuerpos celestes se ha encontrado agua,
repasaremos cuáles son los mejores sistemas planetarios para la búsqueda de
vida y analizaremos la probabilidad de que estemos solos en el Universo.
CONFERENCIANTE: AGUSTÍN SÁNCHEZ LAVEGA
Agustín
Sánchez Lavega es doctor en Ciencias Físicas y Catedrático en la Escuela de
Ingeniería de Bilbao (Universidad del País Vasco, UPV/EHU). Es director
del Grupo de Ciencias Planetarias de la UPV/EHU, del Máster en Ciencia y
Tecnología Espacial y del Aula Espacio Gela. Ha liderado numerosos proyectos de
investigación y participado en numerosas misiones espaciales de la Agencia
Espacial Europea (ESA) y de la NASA a los planetas Venus, Marte, Júpiter y
Saturno. Es autor de 290 artículos científicos siendo el único científico
español con 4 portadas en la prestigiosa revista Nature. Ha sido galardonado
con premios por la Real Sociedad Española de Física en 2010 y 2014, Premio
Euskadi de Investigación en 2016 y Medalla en Ciencias Planetarias de la
Sociedad Geofísica Europea en 2020.
Maiatzak
5, osteguna, 19:00tan
Antonianoko Areto Nagusian, San Francisco
kalearen 4ean.
Hitzaldia gazteleraz izango da
A LA BÚSQUEDA DE VIDA EN EL UNIVERSO (gazteleraz)
Gure unibertsoa zaharra da; 13.750 milioi urte ditu, eta bere bilakaeran
milaka milioi galaxia sortu dira. Galaxia bakoitzean milaka milioi izar daude.
Izar horietako asko gure eguzkiaren antzekoak dira tamainari eta tenperaturari
dagokienez; eta inguruan orbitatzen duten planetak dituzte, exoplanetak
deituak. Gaur egun 6.000 exoplaneta inguru daude baieztatuta, eta 9000
exoplaneta hautagai baino gehiago, baieztatuak izateko zain. Horietako asko
bizitza izateko distantzia egokietara daude, edo, behintzat, ezagutzen dugun
bizi-mota bakarrarentzat ezinbestekoa den ur likidoa izateko. Hala eta guztiz
ere, ez dugu Lurretik haratagoko bizi-ebidentziarik. Hitzaldi honetan, zeruko
zein gorputzetan aurkitu den ura ikusiko dugu, bizitza bilatzeko
planeta-sistemarik onenak zein diren errepasatuko dugu eta unibertsoan bakarrik
egoteko probabilitatea aztertuko dugu.
HIZLARIA: AGUSTÍN SÁNCHEZ LAVEGA
Agustín Sánchez Lavega Fisikan doktorea da eta Katedraduna Bilboko
Ingeniaritza Eskolan (Euskal Herriko Unibertsitatea, UPV/EHU). UPV/EHUko
Zientzia Planetarioen Taldeko, Zientzia eta Teknologia Espazialeko Masterreko
eta Aula Espazio Gelako zuzendaria da. Ikerketa-proiektu askoren buru izan da,
eta Europako Espazio Agentziaren (ESA) eta NASAren espazio-misio ugaritan parte
hartu du; Venus, Marte, Jupiter eta Saturno planetetara bidalietakoetan, batez
ere. 290 artikulu zientifiko idatzi ditu, eta Nature aldizkari ospetsuan 4 azal
dituen zientzialari espainiar bakarra da. Espainiako Fisikako Elkarte Errealak
(RSEF, Real Sociedad
Española de Física) sariak eman dizkio
2010ean eta 2014an, Euskadi Ikerketa Saria irabazi zuen 2016an eta Europako
Geofisika Elkartearen Planeta Zientzien Domina jaso zuen 2020an.
Maiatzak 6,
larunbata, 19:00tan
Arkamurka Natur Elkartearen aretoan,
(Sta. Marina kalea 2, 2. Solairua)
Tailerra
Teleskopioaren erabilerari buruzko
tailerra
Tailer honen
helburua teleskopio bat nolakoa den eta nola funtzionatzen duen ikustea da. Ez
dugu behaketarik egingo. Aretoaren barruan teleskopio bat montatuko dugu eta
beraren inguruko azalpenak emango ditugu. Baino batez ere, jendearen zalantzak
argitu nahi ditugu. Etxean duzun teleskopio hori erabiltzeko zailtasunak
badituzu, piezaren bat zertarako den edo nola erabili ez badakizu, edo zure
teleskopioa nola osatu jakin nahi baduzu, zure galderak erantzuten saiatuko
gara. Teleskopioarekin argazkiak atera al ditzaket? Zer beharko nuke?
Ordenagailura konektatu al daiteke?...
Ilatargi
Astronomia Elkartea eta Arkamurka Natur Elkarteko kide batzuk izango ditugu
gurekin teleskopioen inguruko galderak erantzuteko. Baino, esan bezala, oraingo
honetan ez gara behaketa bat egitera irtengo.
Taller sobre el uso del telescopio
El objetivo de este taller es ver cómo es un telescopio y cómo funciona. No
vamos a hacer observaciones. En el interior de la sala montaremos un telescopio
y daremos explicaciones sobre él. Pero sobre todo queremos resolver las dudas
de la gente. Si tienes dificultades para utilizar ese telescopio que tienes en
casa, si no sabes para qué es o cómo utilizar alguna pieza, o si quieres saber
cómo completar tu telescopio, intentaremos responder a tus preguntas. ¿Puedo
sacar fotografias con mi telescopio? ¿Qué necesitaría? ¿Se puede conectar al
ordenador?...
Contaremos con la presencia de algunos miembros de la Sociedad Astronómica
Ilatargi y Arkamurka Natur Elkartea para responder a las preguntas sobre los
telescopios. Pero, como decíamos, en esta ocasión no saldremos a hacer una
observación.
Maiatzak 11,
osteguna, 19:00tan
Arkamurka Natur Elkartearen aretoan
(Sta. Marina kalea 2, 2. Solairua)
Hitzaldia euskaraz izango da
EGUZKI SISTEMA NEPTUNOTIK HARATAGO
Neptunotik
haratago hasten da kanpoko Eguzki Sistema, eguzkitik urrun dagoen eskualde bat,
non planeta ohia, nanoplanetak edo kometen gordailu handi bat aurkituko
ditugun, eta, oraindik ere, planeta berri bat aurki dezakegun. Zer dakigu
objektu horiei buruz? Horietako batzuk bisitatzerik izan al dugu?
Iñigo Elorza
Arkamurka Natur Elkarteko kidea
12
de mayo, a las 19:00 h.
En
la sede de Pagoeta Mendizale Elkartea (Sta. Marina kalea 2, 1. Solairua)
El
coloquio será en castellano
MESA REDONDA (12 de mayo, Local de
Pagoeta M. E., 19h):
En
esta mesa redonda sobre astronomía, moderada por miembros de Arkamurka N. E.,
tendremos el placer de contar con la participación de:
-
Virginia García
(Directora del departamento de Astronomía de la Sociedad Científica Aranzadi)
-
Fernando Jáuregui
(Astrofísico del Planetario de Pamplona)
-
Esteban Esteban
(Gran divulgador y responsable del Aula de Astronomía de Durango durante 12
años)
-
Cristina Ortega
(Directora de Espacio de la empresa AVS Added Value Solutions)
Este
evento pretende ser una reunión informal entre amigos en el que reflexionar
sobre la situación actual de la astronomía. Hablaremos de instrumentos y
trabajos punteros, de los grandes retos a los que se enfrenta la astrofísica
hoy en día, y de los descubrimientos por venir en el futuro cercano. Nos acercaremos
a la astronomía made in Euskadi
resumiendo algunos de los proyectos en marcha en centros de investigación y
empresas vascas del sector. También discutiremos sobre la importancia de la
educación y concienciación de la ciudadanía sobre temas astronómicos. Y
conoceremos las actividades que se llevan a cabo para ello en los principales
centros de divulgación que tenemos en Euskal Herria. El público tendrá la
oportunidad de preguntar y discutir con los participantes de la mesa redonda.
Maiatzak 12,
ostirala, 19:00tan
Pagoeta Mendizale Elkartearen aretoan,
(Sta. Marina kalea 2, 1. Solairua)
Hitzaldia gazteleraz izango da
MAHAI-INGURUA (maiatzaren 12an, Pagoetako lokala M.
E., 19: 00etan):
Astronomiari buruzko mahai-inguru
honetan, Arkamurka N. E.ko kideek moderatua, honako hauen partaidetza izango
dugu:
-
Virginia García (Aranzadi Zientzia Elkarteko
Astronomia Saileko zuzendaria)
-
Fernando Jáuregui (Iruñeko Planetarioko
astrofisikaria)
-
Esteban Esteban (12 urtez Durangoko Astronomia Gelako
arduraduna eta dibulgatzaile handia)
- Cristina Ortega (AVS Added Value Solutions enpresako
Espazioko zuzendaria)
Ekitaldi honek lagunen arteko bilera informala izan nahi du, astronomiaren
egungo egoerari buruz hausnartzeko. Punta-puntako tresna eta lanez hitz egingo
dugu, baita astrofisikak gaur egun aurrean dituen erronka handiez eta etorkizun
hurbilean etorriko diren aurkikuntzez ere. Euskadin egiten den astronomiara
hurbilduko gara, sektoreko euskal enpresetan eta ikerketa-zentroetan abian
dauden proiektuetako batzuk laburbilduz. Gai astronomikoei buruz herritarrak
hezteak eta kontzientziatzeak duen garrantziaz ere eztabaidatuko dugu. Eta
horretarako Euskal Herrian ditugun dibulgazio-zentro nagusietan egiten diren
jarduerak ezagutuko ditugu. Publikoak mahai-inguruan parte hartzen dutenei
galdetzeko eta beraiekin eztabaidatzeko aukera izango du.
Maiatzak 13,
larunbata, 17:00tan
Girgillaoko Behatoki Astronomikora irteera.
17:00etan
autobusa hartuko dugu Araba kalearen hasieran dagoen Agoueseneko biribilgunean,
eta Girgillaoko Kontzejura joango gara, bertan baitago Girgillaoko Behatoki
Astronomikoa.
Bertan duten materialarekin eta behatokiko kideen laguntzarekin, hainbat
behaketa egingo ditugu, gaueko zerua hobeto ulertzeko beraien azalpen eta
multimedia-proiekzioekin lagunduta.
Ilunabarra baino lehen iritsiko garenez, eguzkiaren behaketa egingo da lehenik,
kromosfera eta protuberantziak hobeto ikusteko aukera ematen duen H-alfa
iragazki batez hornitutako teleskopio batekin. Ilunabarra proiekzio bidez ere
ikusi ahal izango dugu.
Venus
planeta bere fasearekin eta Marte planeta behatuko ditugu, eta haren kasko
polarra ikusten saiatuko gara.
Gaueko zeruari ere erreparatuko diogu, ikus
daitezkeen konstelazioei begira, eta, laser baten laguntzaz, behatokiko kideek zeruan
gidatzen irakatsiko digute.
Azkenik, gau horretan irisgarriak diren zeru
sakoneko objektu batzuk behatzen saiatuko gara, hala nola izar bikoitzak,
izarren kumuluak, galaxiak, nebulosak, etab.
Behaketa eta
behaketa artean, kideek beren instalazioak erakutsiko dizkigute, eta nola lan
egiten duten eta esku artean zer lan zientifiko dituzten azalduko digute.
Behaketa ere lagunduko dute, solasaldi txikiekin eta multimedia-materialaren
proiekzioarekin, behaketa bakoitza hobeto ulertu ahal izateko.
Goizaldeko 1:00ak aldera, gutxi gorabehera, amaitutzat emango da bisita, eta
3:00ak aldera Zarautzen bueltan izango garela espero dugu.
Oso garrantzitsua da babes-arropa eramatea; izan ere, behaketak aire zabalean
egiten dira, eta ordu horietan tenperatura nahiko jaisten da; eskiatzearen
antzeko arropa eramatea gomendatzen digute. Era berean, afaria bakoitzak egingo
du, beraz, janaria eta edaria norberak eraman behar ditu. Behatokian ez dago ur
edangarririk.
13
de mayo, a las 17:00 h.
Salida
al Observatorio Astronómico de Guirguillano.
A
las 17:00 cogeremos el autobús en la parada de autobús situada en la rotonda de
Agoues situada al comienzo de la calle Araba y nos dirigiremos al Concejo de
Guirguillano donde se sitúa el Observatorio Astronómico de Guirguillano.
Con
el material del que disponen allí y la ayuda de los miembros del observatorio,
realizaremos una serie de observaciones que apoyarán con algunas explicaciones
y proyecciones multimedia para entender mejor el cielo nocturno.
Dado
que llegaremos antes del anochecer, se hará una observación del sol en primer
lugar, con un telescopio equipado con un filtro H-alfa que posibilita ver mejor
la cromosfera y las protuberancias. También podremos observar la puesta de sol
por proyección.
Observaremos
el planeta Venus con su fase y el planeta Marte e intentaremos ver su casquete
polar.
También
haremos una observación del cielo nocturno observando las constelaciones
visibles y, apoyados de un puntero laser, los miembros del observatorio nos
enseñarán a guiarnos en el cielo.
Por
último, se intentará observar algunos objetos del cielo profundo que sean
accesibles esa noche, como pueden ser estrellas dobles, cúmulos de estrellas,
galaxias, nebulosas, etc.
Entre
observación y observación, los miembros del observatorio nos enseñarán sus
instalaciones y nos explicarán cómo trabajan y qué trabajos científicos tienen
entre manos. También apoyarán la observación con pequeñas charlas y proyección
de material multimedia para poder entender mejor cada observación.
Hacia
la 1:00 de la madrugada aproximadamente se dará por concluida la visita y
esperamos que hacia las 3:00 estemos de vuelta en Zarautz.
Es
muy importante llevar ropa de abrigo ya que las observaciones se hacen al aire
libre y a esas horas la temperatura baja bastante; nos recomiendan llevar ropa
similar a la de esquiar. Así mismo la cena correrá a cargo de cada cual, por lo
tanto hay que llevar comida y bebida. En el observatorio no hay agua potable.
Arkamurka Natur Elkarteak antolatuta
